En dan ineens is die dag daar dat er even niets hoeft. Geen artikelen te lezen voor het harpblad. Geen rooster te puzzelen voor de Wereldwinkel, geen vergadering om bij te wonen. En ook niet onbelangrijk: m’n hoofd niet te hoeven te breken over ingewikkelde vragen op m’n werk. Morgen neemt de collega die ik de afgelopen zeven maanden heb vervangen het weer over van me. Volgende week, 9-11, zit mijn taak hier erop.

Vandaag ben ik vrij, en het voelt als een stilte tussen twee stormen. Rust. Balans. Het scharnierpunt van licht & donker, zomer & winter, is bijna tastbaar. Ik vier Calan Gaef, Samhain of – zoals de meesten dit jaarfeest beter kennen – Halloween niet, noch is Allerheiligen of Allerzielen een moment waar we heel bewust bij stilstaan. Maar we voelen het wel, dit moment. Alsof we tussen twee werelden vertoeven. De wereld van het werk, stress, geld; en de wereld zonder dat alles. Het voelt alsof we op de drempel staan van een nieuw jaar.

Een nieuw jaar, waarin we vooruit gaan kijken richting Denemarken. Waarin we de laatste klussen in het Nederlandse huis gaan oppakken, zodat we het te koop kunnen gaan zetten. Een nieuw jaar met nieuwe energie voor de harp; die heb ik toch wel enigszins verwaarloosd de afgelopen maanden. En ook een nieuw jaar met het uitvoeren van oude plannen in het Gele Huis op de drempel van het oude kalenderjaar, want het ligt wel in de bedoeling een groot deel van december en januari daar door te brengen en verder te gaan waar we vorige winter gebleven waren.

Voordat het zover is: nog even stilstaan in het nu. Met een mooi verhaal over deze sluiertijd, of drempeltijd.

Juist nu staan de elfenheuvelen wijd open en kunnen de geesten vrijelijk rondspoken. Dit komt doordat het een scharnierpunt in het jaar is. Het is een periode tussen de jaren in. Vroeger werd het feest in Schotland en Ierland Samhain genoemd (uitgesproken als Zou-In). Dit betekent letterlijk ‘einde van de zomer’. In Wales noemden ze ditzelfde feest ‘Calan Gaef’; het begin van de winter.

Het is het begin van de donkere helft van het jaar. De Kelten zagen de avond, dus de komst van de duisternis, als het begin van de nieuwe dag en naar analogie daarvan kan je aannemen dat Samhain als begin van de duistere periode ook het begin van het nieuwe jaar was. Op dit soort drempelmomenten zijn de sluiers tussen deze en de Andere wereld dun. Geesten, elfen en andere wezens kunnen op deze nacht ook in onze wereld ronddwalen of anders gezegd; wij zijn gevoeliger voor hun aanwezigheid en nemen ze eerder waar!

Juist nu – op de drempel tussen twee seizoenen – zouden de dolende geesten een versterkt contact kunnen maken met de wereld van de levenden. Gedreven door de komst van de koude verlieten ze de desolate plekken, de moerassen en heidevelden om terug te gaan naar de huizen, wellicht het huis waar ze ooit zelf woonden. Op die nacht vroegen de dolende geesten  om gastvrijheid. Wie weigert om zo’n dolend lichtje binnen te laten zal verwenst worden en  onheil over de hoofden van het gezin brengen. Wie de gast welkom heet wordt gezegend. Als je hem binnenlaat kan je hem mogelijk zelfs verlossen. Het woord gast is dan ook etymologisch verwant aan geest. Gastvrijheid is een heilige plicht, zelfs tegenover de doden!

Met Samhain werden in vroeger dagen ook vreugdevuren op (graf)heuvels aangestoken waarvan men zei dat er elfen woonden. Hierbij moest op een rituele manier vuur gemaakt worden, het zogenaamde noodvuur. Dit was vuur dat werd gemaakt door middel van wrijving van hout tegen hout. Voor een nieuw zuiver begin van het jaar was het nodig om de vuren in de haarden van alle huizen te doven. Elke huisvader moest naar het grote vuur op de heuvel dat in heidense tijden door de druïden – en later door gewone huisvaders – werd aangestoken met dit noodvuur. Hier kregen ze – waarschijnlijk in ruil voor een dierenoffer – een gloeiende kool mee, om in eigen huis de haard mee aan te steken. Het Engelse woord ‘bonfire’ is waarschijnlijk een ‘bonefire’: een ritueel vuur waarin de beenderen van geofferde dieren werden verbrand.

Om dit gloeiende kooltje tegen wind en regen te beschermen stak men het in een uitgeholde raap (pompoenen hadden ze in die tijd nog niet in Europa). Met dit licht wezen ze mogelijk ook de dolende geest van de voorouder de weg. Door deze uit te nodigen in het huis en met dit licht een nieuw vuur in de haard te ontsteken, kon de vooroudergeest via de haard rust vinden en naar de boven- of onderwereld reizen. Van daaruit kon hij een beschermgeest zijn voor zijn familie. Hij hield zijn familie in de gaten en  kon vanuit de haard geluk en voorspoed bezorgen als hij vond dat ze dat verdienden.

(Bron: Abe de Verteller)