‘Bukken! Nu! Of de kajuit in!’, schreeuwt mijn vader. Van schrik sla ik bijna overboord. Mijn vader schreeuwt nooit. Verbouwereerd duiken mijn moeder en ik de kajuit in terwijl boven onze hoofden het grootzeil naar beneden komt fladderen. Daar achteraan de mast – de stag is gebroken. Even later komen we met een bonk tot stilstand tegen keien op de oever van de IJssel.

Mijn moeder en ik zittend mokkend en mopperend in de kajuit, nog niet geheel beseffend wat er nu gebeurt. Later zal mijn vader antwoorden, op de vraag waarom hij in vredesnaam zo schreeuwde: ‘Ik kan in zo’n situatie toch moeilijk rustig vragen of je alsjeblieft zo vriendelijk wil zijn op te passen voor de mast die naar beneden komt… tegen die tijd had je hem waarschijnlijk al op je hoofd gehad’. Ja, daar zit wat in.

Wie mijn vader een beetje kent (al is het via zijn reisdagboekjes) kan zich voorstellen dat de jaren dat hij een zeilboot had, tropenjaren voor mijn moeder en mij waren. Er ging altijd wel iets mis. De net gereviseerde motor, die nog wat vettig van de olie was, glipte bij het terughangen uit mijn vaders handen en verdween in de zompige bodem van de jachthaven. Of mijn vader zelf gleed, lopend op zijn sokken (!), uit en verdween zelf in de zomp. En hijs een geklede man van dik tachtig kilo dan maar weer eens binnenboord…

Of hij bleef met het topje van de mast haken aan de ophaalbrug bij Kampen (omdat hij een stootboei verloor en ons bint suunig hè, omkeerde, en dat had de brugwachter niet in de gaten). Het volgende seizoen bleek dat het grootzeil gekrompen was bij de stomerij, waar was geprobeerd het bruggensmeer te verwijderen… Dat was volgens mij het moment dat zelfs mijn vader de moed opgaf en de boot verkocht.

In die had had je nog geen vaarbewijs nodig. Het was relatief rustig op de binnenwateren rond mijn geboorteplaats. Apparatuur aan boord beperkte zich tot onze horloges en soms mijn vaders camera. We hadden zelfs geen kompas, geloof ik. De wind dreef ons voort. En waar mijn moeder en ik altijd wel een vleug spanning meenamen, was mijn vader een meester in het genieten van het moment. De zon, de stilte, het gezelschap van zijn vrouw en dochter, het kabbelende water langs de steven.

Zo’n moment legde ik ooit vast, met de oude Kodak van mijn vader. Mijn vader genietend tot in elke vezel, in zijn element. Deze foto werd de achtergrond van zijn rouwkaart.

Mijn vader had zijn boot Zandhaas gedoopt. Die naam had iets te maken met zijn geboortestreek Brabant, zijn oude liefde motorcross (op het zand) en de infanterie. En dat laatste snapte ik nooit. Mijn vader heeft nooit in het leger gediend, tot zijn grote en misschien wel letterlijke opluchting. Hij werd afgekeurd vanwege tbc en dook onder in de oorlog. Daar praatte hij nooit over. 

Als ik nu de betekenis van ‘zandhaas’ opzoek lees ik: ‘Ik ga liever naar zee dan een zandhaas te worden’.

Het is alsof ik met terugwerkende kracht mijn vader een beetje beter leer kennen. En mezelf.