Categorie: Dagen van na-bestaan

Mattheus Passion als therapie

29 maart 2024

Dagen van na-bestaan

Of ik zijn kaartje wilde. Zijn slechte gezondheidstoestand liet de lange zit eigenlijk niet meer toe. Ooit had hij zelf in een koor gezongen. Ik had weinig idee wat ik accepteerde, wat me te wachten stond. Een klassiek concert, een lange zit, ‘dus neem een kussentje mee’ was zijn advies.
In september was mijn partner onverwacht overleden aan een maagbloeding. In eerste instantie dacht ik dat ‘gewoon weer aan het werk gaan’ de beste therapie zou zijn, maar in februari zat ik zo met mijn emoties in de knoop dat ik me ziek meldde, me aanmeldde voor een rouwcursus en professionele hulp zocht. Mijn therapeut en ik waren nog erg zoekende naar wat voor mij de beste manier zou zijn om het verlies, maar ook het nogal gecompliceerde leven met mijn partner te verwerken, toen hij me zijn kaartje aanbood voor de Mattheus Passion in de Lebuïnuskerk in mijn toenmalige woonplaats Deventer.
Pas na zijn dood had ik één van de broers van mijn partner leren kennen. Vanwege onze ‘zondige’ relatie wilde mijn partner geen contact meer met familie. De schoonzus zocht, via bonuszoon1, contact met mij omdat zij in eenzelfde soort situatie als ik had gezeten: niet getrouwd zijn, maar wel houden van en samenwonen met iemand die nog met een ánder getrouwd was… Dankzij haar, en de broer, was het zwarte gat waarin ik viel niet oneindig diep.
Zoonlief had me gewaarschuwd voor deze oom: ‘Hij lijkt als twee druppels water op pap, dus schrik niet’. Het hadden inderdaad tweelingen kunnen zijn. Ook in expressie. Vlak voor mijn ‘concert’ was ik bij hem op bezoek. ‘Ah, Erbarme Dich!’, riep hij uit, toen ik ze vertelde over mijn kaartje. ‘Ken je dat?’, en zonder op mijn antwoord te wachten draaide hij zich met een breed gebaar om naar zijn orgel en begon te spelen en te zingen. Er werd van alles losgewoeld binnen in mij.
Concerten waren tot dan toe voor mij evenementen als U2 of The Stones in De Kuip. Kerken zag ik meestal alleen tijdens vakanties als een toeristische attractie van binnen. Klassieke muziek, laat staan klassieke kerkelijke muziek, was mij onbekend. Mijn ouders hielden er niet van; ik groeide er niet mee op dus. ‘De kerk’ en met name de katholieke was iets dat mijn ouders bij hun trouwen achter zich hadden gelaten. Ik ben atheïstisch opgevoed. De lijdensweg van Jezus kende ik alleen uit de musical Jesus Christ Superstar.
En zo nam ik op een middag plaats op mijn meegebrachte kussentje in een vrij comfortabele zetel in de Lebuïnus – gereserveerd voor mijn therapeut – , in het hart van de stad waar mijn partner en ik beiden als journalist voor ‘de krant’ werkten – hadden gewerkt. Drie uur lang stroomden de tranen. De tekst, ‘het verhaal’, zei me niks, maar de muziek… de muziek…
Alle emoties van jaren moeizaam samenleven, zijn onverwachte sterven, het ‘gedoe’ met de formele weduwe werden losgeweekt in die drie uur. Toen de laatste tonen wegstierven en het publiek langzaam weg schuifelde, wilde ik ’t liefst blijven zitten. Ik kon me niet losrukken uit deze ervaring, deze ‘passie’. Uiteindelijk ben ik opgestaan en naar huis gewandeld. Langs de IJssel, mijn troostrivier in die tijd, waar ik heel wat voetstappen heb liggen. Ik voelde me een puzzel van duizenden stukjes die door elkaar heen waren gehusseld. Het plaatje wat ze ooit hadden gevormd was niet meer te herstellen, maar ik kon nu beginnen – door het eerste stukje op te pakken – aan een nieuw plaatje, een nieuwe ‘puzzel’, een nieuw leven.

Dit blog schreef ik terwijl ik luisterde naar onderstaande Mattheus Passion. Dat kan ik nog steeds niet met droge ogen. Rianne opende dit ‘herinneringen’-luikje met haar blog over de kruisweg. Dank je wel!
Een hondenleven

12 december 2023

Dagen van na-bestaan

De tijd staat stil en slaat overal gaten. Een lege plek in de kamer, een lege plek in ons hart en veel, heel veel stukjes vacuüm in ons handelen. ‘We zijn een hoop ritueeltjes verloren vandaag’, zegt Jacob als hij mij de pot honing aanreikt, terwijl ik op de bank door honderden foto’s heen blader. De tranen wellen weer op. Ja, normaal stond de honing klaar op het aanrecht als ik weer binnenkwam na de laatste keer ‘uit’. Ik ben helemaal niet uit geweest, besef ik me nu.
De dierenarts is geweest en heeft Odin op weg geholpen naar ‘huis’. De laatste paar dagen ging zijn algehele conditie, ondanks verbeteringen in zijn acute problemen, toch snel achteruit. En werden wij sneller dan verwacht en gehoopt, gedwongen ons eigen ego te overstijgen (‘maar we willen en kunnen hem nog niet missen!’), en in zijn hondenvel te kruipen.
Had hij nog wel een waardig hondenleven?
Daar was maar één antwoord op.
Een paar uur na zijn overlijden vallen ons de vele momenten al op waarmee óns ritme verweven was in zíjn ritme. Zeker de laatste tijd, naarmate hij meer zorg en aandacht vroeg, drapeerden wij ons leven om het zijne, als een zachte wollen deken. Kleine ritueeltjes waarmee vooral hij nog houvast vond in het dagelijkse leven dat voor hem steeds waziger werd. Die houvast zijn wij nu ook even kwijt, zonder hem.
Ik blik graag nog even terug op zijn hondenleven met wat foto’s.

Zo kregen wij Odin voor het eerst te zien. En zeg nou zelf: dan smelt je toch?

Op een winterse januaridag in 2009 reden wij richting Wenen om Odin op te halen. De fokker, Jana, woont bij Bratislava, Slowakije. Ze had aangeboden ons een eind tegemoet te komen.
De overdracht had plaats op een parkeerplaats bij een MacDonalds, waar wij een met zijn eigen poep besmeurde, strak van de stress staande, maar evengoed superzwartglanzende slungel met een heeeel zacht vachtje en hele grote angstogen overhandigd kregen.

In de auto, tussen de benen van het nieuwe baasje. Doodeng!

Wederzijdse liefde op het eerste gezicht. En dat is zo gebleven tot de laatste seconde

En dan ben je, na een lange reis, in je nieuwe thuis…

… en maak je kennis met Pluk, de al wat oudere en bedaarde kat van zoonlief, die van een speelse & blaffende pup niets moest hebben.

Odin hield er niet van opgesloten te worden. Hij lag altijd wel met kop of kont buiten zijn ‘plaats’, wat in dit geval nog de bench was

Als Zwitserse hond heb je ‘sneeuw’ in je genen zitten. Sneeuw was dus altijd synoniem met PRET

Een mooi portret – dat was het (2011)

Bal en frisbee waren favoriete buitenspeeltjes (2012). Hier op het gemeentelijk grasveld achter ons huis in Nijmegen

En als er geen sneeuw was, was modder ook goed

Zwemmen in de Berendonk, een recreatieplas bij Nijmegen.

Onze slanke jongeman van (toen) 5 jaar

Eerste verblijf in het Gele Huis, november 2014…

… waar hij in eerste instantie een hele ‘tuin’ (grasveld, dus) voor zichzelf had om te rennen en te spelen…

… en te ‘fotobomben’ als ik dacht de perenbloesem in knop mooi vast te leggen 🙄

We hadden vaak het strand voor ons alleen

Altijd met plezier in de auto, ondanks die eerste traumatische reis

En dan moet je op je oude dag samen met de baasjes ook nog een keer verhuizen en klussen… het vierde en laatste thuis voor Odin

Als het leven te zwaar wordt dat je zelfs in de sneeuw alleen nog maar kunt sjokken en sloffen…

… dan rest er nog maar één vraag in je ogen. ‘Baas, mag ik nu naar huis?’

We hebben Odin begraven op een beschut plekje in het ‘bos’deel van de tuin. Op termijn zullen we hier een mooie boom planten. Het voelt goed dat Odin hier zijn eeuwige thuis heeft.
Vergenoegd

12 september 2022

Dagen van na-bestaan

De genen van mijn vader beginnen zich te roeren. Hoe meer ik mij naar binnen keer, hoe vaker ik daar mijn vader herken. Van buiten mijn moeder, van binnen mijn vader. Beiden septembermens, herfstmens. Contente mens.

Hij is niet tegen het nieuwe,
niet tegen de vooruitgang,
niet tegen de aardse geneugten
doch is levenswijs.
Het leven zowel als zijn aard
maakt hem enigermate filosofisch berustend.
Hij laat zich niets wijsmaken,
verwacht niet te veel,
doch verheugt zich
over het goede om hem heen.

Aldus de tekst bij het beeld van ‘de contente mens’, dat in Eersel op de Markt staat: een boertje met een pet op, de handen op de rug, de blik niet fier voorwaarts gericht, maar eerder kalmpjes ondergedompeld in een soort oneindig niets. Van dit beeld bestaan kleine replica’s. Mijn vader had er een. Geen idee wie het hem ooit geschonken heeft, maar deze persoon heeft mijn vader goed ingeschat. Levenswijs. Filosofisch berustend.

Ik heb deze eigenschappen tijdens zijn leven nooit zo herkend. Hij was toen voor mij de man van de rare avonturen. Wat hij ook ondernam of van plan was, er ging altijd wel wat mis. Soms met kleine gevolgen en een hilarisch verhaal voor bij de borrel, soms hadden zijn strapatsen grotere gevolgen. Bleven er – soms letterlijk, soms figuurlijk – littekens over.
Hij werd er zelf nooit warm of koud van, in tegenstelling tot zijn omgeving. Mijn vader nam het leven zoals het kwam, en als dat anders was dan hij misschien gehoopt had, ging hij gewoon verder met zich verheugen over al het goede om hem heen. Zelfs toen hij opgenomen moest worden in een verpleeghuis in verband met zijn voortschrijdende Alzheimer, berustte hij, al was er af en toe wel even opvlammend verzet: ‘Wat doe ik hier tussen al die gekken?’
Met mijn vader kon ik, de laatste jaren van zijn leven, stil hand in hand zitten. Gewoon genietend van een heerlijk herfstzonnetje, of van elkaars gezelschap. Woorden waren niet nodig. Geklets was aan hem niet besteed. Zijn sociale leven bestond dankzij mijn moeder, die met haar vlotte babbel makkelijk contacten legde en onderhield.
Mijn vader sprak als hij iets te zeggen had. Als hij zich op geen enkele manier uitliet over een nieuw vriendje van me, kwamen de woorden wel als het uit was. ‘Zo, hoofdstuk afgesloten, blij dat dit boek dicht kan, Proeleke’. Hij had het hart niet zich te bemoeien, laat staan mij te kwetsen, met de keuzes die ik maakte, maar achteraf moest het altijd wel van zijn gemoed.
Mijn vader was een contente mens. Een mooi woord, dat net als ‘vergenoegd’ beter de ware betekenis ervan beschrijft dan ‘tevreden’. Wie tevreden is, zoekt niet verder. Mijn vader zocht altijd verder. Hij zocht de grenzen van zijn vergenoegdheid op. Niet uit een drang naar meer, hooguit wilde hij weten of het misschien ook anders kon.
Vandaag zou hij 99 zijn geworden. Zijn verjaardag vierde hij liefst niet, hooguit gingen we met z’n drieën (of vieren, toen ik eenmaal een partner had) knus ergens uit eten. Samenzijn was voor hem genoeglijker dan cadeaus of feestjes. Ik gedachten zit ik vandaag lekker samen met hem van de septemberzon te genieten. Kijk ik uit naar mijn eigen verjaardag, in gezelschap van slechts echtgenoot en hond, op een leeg, Deens strand. En ben ik blij dat ik mijn vader steeds vaker in mezelf herken.

Ik mis je, pap

(Dit is een geactualiseerde versie van een tekst die ik acht jaar geleden schreef op mijn vorige blog)
De Zandhaas

4 juni 2020

Dagen van na-bestaan, Het juttersleven

‘Bukken! Nu! Of de kajuit in!’, schreeuwt mijn vader. Van schrik sla ik bijna overboord. Mijn vader schreeuwt nooit. Verbouwereerd duiken mijn moeder en ik de kajuit in terwijl boven onze hoofden het grootzeil naar beneden komt fladderen. Daar achteraan de mast – de stag is gebroken. Even later komen we met een bonk tot stilstand tegen keien op de oever van de IJssel.

Mijn moeder en ik zittend mokkend en mopperend in de kajuit, nog niet geheel beseffend wat er nu gebeurt. Later zal mijn vader antwoorden, op de vraag waarom hij in vredesnaam zo schreeuwde: ‘Ik kan in zo’n situatie toch moeilijk rustig vragen of je alsjeblieft zo vriendelijk wil zijn op te passen voor de mast die naar beneden komt… tegen die tijd had je hem waarschijnlijk al op je hoofd gehad’. Ja, daar zit wat in.

Wie mijn vader een beetje kent (al is het via zijn reisdagboekjes) kan zich voorstellen dat de jaren dat hij een zeilboot had, tropenjaren voor mijn moeder en mij waren. Er ging altijd wel iets mis. De net gereviseerde motor, die nog wat vettig van de olie was, glipte bij het terughangen uit mijn vaders handen en verdween in de zompige bodem van de jachthaven. Of mijn vader zelf gleed, lopend op zijn sokken (!), uit en verdween zelf in de zomp. En hijs een geklede man van dik tachtig kilo dan maar weer eens binnenboord…

Of hij bleef met het topje van de mast haken aan de ophaalbrug bij Kampen (omdat hij een stootboei verloor en ons bint suunig hè, omkeerde, en dat had de brugwachter niet in de gaten). Het volgende seizoen bleek dat het grootzeil gekrompen was bij de stomerij, waar was geprobeerd het bruggensmeer te verwijderen… Dat was volgens mij het moment dat zelfs mijn vader de moed opgaf en de boot verkocht.

In die had had je nog geen vaarbewijs nodig. Het was relatief rustig op de binnenwateren rond mijn geboorteplaats. Apparatuur aan boord beperkte zich tot onze horloges en soms mijn vaders camera. We hadden zelfs geen kompas, geloof ik. De wind dreef ons voort. En waar mijn moeder en ik altijd wel een vleug spanning meenamen, was mijn vader een meester in het genieten van het moment. De zon, de stilte, het gezelschap van zijn vrouw en dochter, het kabbelende water langs de steven.

Zo’n moment legde ik ooit vast, met de oude Kodak van mijn vader. Mijn vader genietend tot in elke vezel, in zijn element. Deze foto werd de achtergrond van zijn rouwkaart.

Mijn vader had zijn boot Zandhaas gedoopt. Die naam had iets te maken met zijn geboortestreek Brabant, zijn oude liefde motorcross (op het zand) en de infanterie. En dat laatste snapte ik nooit. Mijn vader heeft nooit in het leger gediend, tot zijn grote en misschien wel letterlijke opluchting. Hij werd afgekeurd vanwege tbc en dook onder in de oorlog. Daar praatte hij nooit over.

Als ik nu de betekenis van ‘zandhaas’ opzoek lees ik: ‘Ik ga liever naar zee dan een zandhaas te worden’.

Het is alsof ik met terugwerkende kracht mijn vader een beetje beter leer kennen. En mezelf.

*Bovenstaande komt bovendrijven als we een nieuwe applicatie ontdekken: Marine Traffic. De afgelopen dagen hebben we vanaf het terras bij de tent genoten van het uitzicht op zee, waar behalve de lokale vissersboten ook soms grote tankers én recreatieve zeilschepen – als kleine witte driehoekjes – te zien zijn. Ons blikveld is echter over het algemeen tot de horizon leeg.

Hoe anders toont het zich op het scherm. Ik ben werkelijk verbijsterd.

De ‘drukte’ voor de noordwestkust valt zo nog wel mee…

… maar uitgezoomd krijg je toch een ander beeld

Hoe kan hier in vredesnaam een vliegtuig ‘verdwijnen’? In deze ‘drukte’?

Klik op een ‘pijltje’ (=schip) en je weet ALLES over dit schip
Memories-Monday

16 december 2019

Dagen van na-bestaan

‘Met je ogen kijk je rond, achter je en voor je
Praten doe je me je mond, en met je oren hoor je

Denken doe je met je hoofd, met je vingers streel je
Proeven doe je met je tong en met je handen deel je

Maar zeg me: waarmee leef je?
Waarmee voel je, waarmee geef je?
Waarmee hoop je en geloof je?
En waarmee heb je lief?

Met je hart’

Dit lied werd gezongen door het kinderkoor tijdens de oecumenische viering in het Radboudumc, waar we op 15 december 2013 samen met Jacobs vader bij aanwezig waren.

‘Prachtig’, schreef ik indertijd. ‘Kippenvel en tranen. Vooral als je naast iemand zit wiens grote hart het aan het begeven is…’

Een dag later overleed hij – onze laatste ouder. Bij het opschonen van dit blog kwam ik deze herinnering tegen, die ik graag nog eens deel. Over vaders en zonen. Over verdriet, loslaten en dankbaarheid.
De reünie

9 november 2019

Dagen van na-bestaan, Het juttersleven

Neil Young zingt ‘I want to live, I want to give, I’ve been a miner for a heart of gold’. Vroeger hield ik niet van Neil Young. Nu kan ik zijn muziek, zijn teksten, zijn stem wèl waarderen. Dingen veranderen. Andere niet. Zo zie ik dat een enkeling zijn snor, zijn sjaal, zijn zonnebril boven op het hoofd nog net zo draagt als dertig jaar geleden.

De reünie; ik ben er niet bij. Maar zoals het een oud-journalist betaamt, wint de nieuwsgierigheid het van het gevoel dat ik het leven zoals dat vandaag opgerakeld zal zijn, achter me heb gelaten. Ik bekijk de foto’s op de reünie-site. Beelden van vroeger en van vanmiddag. Ik zie mezelf op foto’s waarvan ik niet wist dat ze bestonden. Ik herken sommige oud- (en inmiddels oude) collega’s op de nieuwe foto’s.

And I’m getting old

Keep me searching for a heart of gold

And I’m getting old

Ooit waren veel van de mensen die vandaag de reünie wel bezochten de belangrijkste personen in mijn leven. Ik stond aan het begin van mijn journalistieke carrière, aan het begin van mijn zelfstandige leven. Mijn toenmalige echtgenoot bleef de schoolkameraad met wie ik op avontuur ging, maar ik wilde meer. Ik zocht naar iets onbereikbaars.

I’ve been to Hollywood

I’ve been to Redwood

I crossed the ocean for a heart of gold

Het waren de intensiefste jaren van mijn leven. Collega’s werden vrienden, kameraden, minnaars. Een collega werd partner. We deelden één gezamenlijke passie: het nieuws. De krant. Met hart en ziel stonden we achter ons product: de schrijvers, de vormgevers, de ondersteuners.

We kampeerden met elkaar, wandelden samen, hielden afdelingsuitjes met etentjes, musiceerden samen, vierden samen sinterklaas. En nooit zorgden privé gebeurtenissen voor een smet op de werkverhoudingen.

Het was de tijd dat het woord bezuinigen nog niet bestond. De sky was de limit, in alle opzichten.

Tot, 25 jaar geleden, de eerste fusie zich aankondigde die het einde van dit tijdperk inluidde. En mijn partner plotseling overleed. Niets zou ooit meer hetzelfde zijn.

I’ve been in my mind

It’s such a fine line

That keeps me searching for a heart of gold

Vandaag sta ik niet met een kopje koffie in de hand (hoe onhandig bij een omhelzing!) terug te blikken op wat was. Het zijn niet alleen de honderden kilometers die mij vandaag van vroeger scheiden. In het zoeken naar het heart of gold toen en nu – naar inspiratie, liefde, de zin van het leven, rust – of hoe je de songtekst van Neil ook wilt interpreteren – zit de wereld van verschil die maakt dat ik vandaag, hier, thuis, gelukkig ben en oud word.

Vandaag verkruimel ik de boven de kachel gedroogde kruiden. Geniet ik van grijze wolken en zilver licht op het stille water van de fjord. Maak ik appelcompote-met-vlierbessensap van alweer een paar kilo appels die buurman C voor ons verzamelde. Lezen we wat, en zet ik een nieuw breiwerk op de rondbreinaalden op en luisteren we samen naar Neil Young. Loop ik tegen de schemering het laatste rondje met het hondje. In de verte knipoogt het baken van het havenhoofd naar me.

You keep me searching

And I’m getting old
Alles is beschreven in water en in vuur

22 december 2018

Dagen van na-bestaan, Het juttersleven

De motsneeuw spikkelt op mijn bril. In de mistige verte vormen de knipperende lichtjes van de rij windturbines een spookachtige landingsbaan voor buitenaardsen. De oostenwind neemt het geluid van kerkklokken uit het dichtstbijzijnde dorp mee. Op dit tijdstip moet dat een uitvaart zijn. Mijn gedachten zijn de hele middag al zo’n 800 kilometer zuidelijker, bij een andere uitvaart.

Het is fijn om buiten actief te kunnen zijn nu. De zinnen te kunnen verzetten. Er is drie kuub mooi droog kachelhout in de berm naast ons huis gestort, en dat moet opgeborgen worden. We kruien en stapelen, kruien en stapelen, om de beurt.

De motsneeuw lijkt even wat serieuzere vormen aan te nemen, maar nee. Aan het eind van de middag ligt al het hout hoog en droog klaar om het vuur in onze kachel te voeden. Licht en warmte in huis te brengen.

Eerder deze week krijg ik uit onverwachte hoek een vraag van een oud-collega: Ken jij X? Het betreft een andere ex-collega, met wie ik jarenlang samenwerkte en wie ik de jaren daarna nog af en toe zag en sprak. Jazeker, is mijn reactie dus, hoezo? En eigenlijk weet ik op dat moment het antwoord al. Als het kippenvel langs mijn ruggengraat omhoog loopt, voorspelt dat weinig goeds. ‘Ik lees vandaag dat ze is overleden’.

Kort voor dit moment vraagt in onze muziekmix van Nederlandse chansonniers ‘onze’ Frank Boeijen aandacht. ‘Als schelpen in het zand’ klinkt, en niet eerder hebben we zo bewust naar de tekst geluisterd als nu, in de stilte van een duistere namiddag vlak voor de winterwende in het Gele Huis.

En de wind die waait
De gedachten weg

De schildpad drinkt de tranen
Van het land zo ver

Waar de vader is verdwenen
Achter de horizon

Het is deze week vijftien jaar geleden dat mijn vader achter de horizon verdween, en vijf jaar geleden dat mijn schoonvader overleed. De tijd staat even stil.

Als een zwaluw opgestegen
Hij met een glimlach vertrok

In de nacht verschijnt hij
De ogen open zo wijd

In de morgen verdwijnt hij
Met de stralen van de zon

Het is in mijn hart geschreven
Die lange laatste dag

Toen wij samen achterbleven
Als schelpen in het zand

Vandaag zijn mijn gedachten niet alleen bij de oud-collega. Ze overleed aan de gevolgen van uitgezaaide borstkanker. Vandaag zijn mijn gedachten bij iedereen die ik ken, en die kanker heeft of heeft gehad. Nog leeft, of ook – veel te jong – is overleden. Het komt te dichtbij.

Er zijn ontelbare vragen
Geschreven in de lucht

Als de wind gaat waaien
Komt het antwoord terug

Dat alles is beschreven
In het water in het vuur
Jeg er en snydetamp

30 september 2018

Dagen van na-bestaan, Het juttersleven

Ik zie ons meteen weer met z’n drietjes aan tafel zitten. Mijn moeder ongeduldig met een sigaret en een advocaatje-met-slagroom, ik een half boeketreeksverhaal uitlezend in de tijd die mijn vader nodig had om een woord te leggen. Geen vakantie zonder Scrabble. Avond aan avond, en soms tot diep in de nacht. Om die reden heb ik tot nu toe altijd weerstand geboden aan uitnodigingen om Wordfeud te spelen. Het fanatisme zit diep, en in de genen…

Omdat mijn vader er altijd zo vreselijk lang over deed om een woord te vormen van de letters op zijn plankje, zijn we op zeker moment een zandloper gaan gebruiken. Zand op? Beurt voorbij. Arme pap. Ik stond er toen niet bij stil hoe moeilijk hij het als techneut zonder taalknobbel moet hebben gehad tegenover twee wél zeer taalgevoelige vrouwen.

Hij legde ook vaak technische woorden – die mijn moeder en ik dus niet kenden, maar die mijn vader met verve van leken-uitleg voorzag, daarmee zaadjes van twijfel zaaiend. Met drie keer letterwaarde of drie keer woordwaarde won hij verdorie nog vaak ook. Tot we al zijn rare woorden gingen opschrijven in ons scoreboekje, om thuis in het woordenboek op te zoeken (want die hadden we natuurlijk niet mee op vakantie).

Mijn vaders woorden kwamen natuurlijk niet in de Dikke Van Dale voor en – regel is regel – met terugwerkende kracht verloor hij dan alsnog. Alsof het hem wat kon schelen… Hij had het zoet van de overwinning al gesmaakt samen met een cerveza of twee. En terwijl ik dit schrijf bedenk ik me: 1. had ik die notitieblokjes met rare woorden nog maar, want 2. wellicht was mijn vader een groter woordkunstenaar dan ik toen dacht.

Fijne herinneringen, die nu weer bovenkomen nu ik gezwicht ben. Ik speel weer. Digitaal en dat heet dus geen Scrabble maar Wordfeud. In het Deens. De lieve dame (K) die zich heeft opgeworpen als onze taalhulp in bange dagen heeft mij meteen op mijn zwakste plek geraakt. ’t Is gewoon een spelletje, en het is goed voor je woordenschat’, klonk het heel onschuldig toen we de mogelijkheden verkenden hoe en wanneer zij ons met de Deense taal zou kunnen helpen.

Het is een uitdaging. Van zeven letters bestaande woorden maken en dan ook nog hoog scoren in het Nederlands: dat kan ik aan. Maar met æ, å en ø op mijn digitale plankje en een nu nog zeer geringe kennis van het Deens, kan ik het ‘scoren’ beter uit mijn hoofd zetten. Maar dat lukt dus niet. En daarom heb ik hulp bij dit spelletje gezocht: een site waar je je letters kunt invullen, eventueel ook nog een letter waar je bij wilt aanleggen en voilá: bestaande Deense woorden inclusief puntentelling scrollen over mijn scherm.

Natuurlijk zoek ik dan braaf het woord dat ik ga leggen eerst op, net zoals ik de woorden die K legt en die ik niet ken, in Gyldendals Røde Ordbøg (de Deense Van Dale) opzoek. Leuk, en leerzaam. Echt waar. Nu nog winnen. Dat ik ‘vals’ speel, drukt mijn pret niet. Want elke keer als ik mijn letters invul op deze site verschijnt er nogal schreeuwerig in beeld ‘Jeg er en snydetamp’. Dit laatste woord is niet te vinden in dat rode woordenboek, maar volgens mij betekent het niet ‘woordkunstenaar’… 😉
Het blauwe kistje

20 september 2017

Dagen van na-bestaan

Mijn vader schreef méér dan alleen mooie volzinnen in reisdagboekjes. Toen ik eenmaal geboren was, stopte mijn moeder met de dagboekjes en nam mijn vader het schrijven over. De meeste boekjes die ik heb zijn dus ook onze vakanties door zijn ogen, in tegenstelling tot wat ik tot nu toe gepubliceerd heb, wat vooral mijn moeders pen was.

Het meest geraakt was ik – en ben ik nog steeds – door twee uitgescheurde velletjes schrijfsels van mijn vaders hand die ik enkele jaren geleden na het overlijden van mijn moeder vond in ‘het blauwe kistje’. Daarin zat alles wat belangrijk was, wist ik. In het overwegend lege kluisje vond ik indertijd onder meer mijn Zwitsal Babyboekje, waarin mijn vader nauwgezet al mijn mijlpalen heeft bijgehouden, vanaf de dinsdag 9.10 uur dat ik ter wereld kwam, tot 3 maart 1986 toen ik voor de eerste keer in mijn leven een forse operatie moest ondergaan.

Ik kende dat boekje, had het ooit wel eens opengeslagen en gelezen. Maar de twee aan elkaar geplakte kleine papiertjes waren nieuw voor me. Twee minuscule kladblaadjes uit een oude mini Succes-agenda, met daarop het regelmatige en in dit geval eveneens minuscule handschrift van mijn vader.

Het is twee maanden nadat hij de laatste bladzijden, en die laatste zin, in het reisdagboekje ‘1956’ heeft geschreven.

30 oct: 1^e bezoek bij dr. Holst. Geen resultaat. Afwachten.

16 nov: 2^e bezoek bij dr. Holst. Urine-onderzoek. Intussen 5 pond zwaarder.

21 nov: urine-onderzoek is positief. Na telefonisch bericht niet in hoerastemming. Weinig klachten.

27 dec: onderzoek dr. Holst. Intussen 8 pond zwaarder. Vitaminen slikken.

1 feb: onderzoek dr. Holst. Intussen 20 pond aangekomen. Alles moet zoutarm gegeten worden. Voor ’t overige gaat alles erg best. Brief meegekregen voor nieuwe dokter.

19 feb 1957: voor ’t eerst naar dr. Molenaar in Zwolle. Prettige indruk gekregen. Door blijven gaan met zoutarm eten. Beetje last van hoge bloeddruk en schildklier.

28 feb: naar dr. Molenaar. Bloeddruk goed. Doorgaan met zoutarm eten. Alles gaat dus prima. Met mevr. B. alle inkopen gedaan en we komen toch al echt in de goede stemming. Zr. Broek is inmiddels op bezoek geweest. Nog altijd een vraagteken thuis of ziekenhuis. In de maand maart gaat alles voorspoedig. Wij vinden het een groot evenement en wachten in spanning af.

2 april: ontstellende mededeling bij doktersbezoek. Kind is waarschijnlijk dood. Zeer hoge bloeddruk. Direct plat in bed met enkel fruit als leeftocht. Dezelfde dag komt dr. Molenaar nog terug en met een bezorgd gelaat gaan we de komende dingen afwachten. Mevr. S. is helemaal overstuur.

3 april: de huisdokter kan nog geen leven bespeuren. Voortgaan met fruitdieet.

4 april: als op 3 april maar nu wordt de vrouwenarts geconsulteerd, die wel beweging waarneemt doch wijst op de kritieke toestand die inmiddels zijn hoogtepunt heeft gevonden. Volstrekt zoutloos eten en waarschijnlijk tot de bevalling absolute bedrust.

5 april: huisdokter neemt nog altijd hoge bloeddruk waar.

6 april: de dokter kan vandaag iets optimistischer zijn.

8 april: de dokter blijft komen. Twee hulpen in huis, ’t kan niet op.

9 april: weer dokter, met steeds hetzelfde bericht. Santje is er. Diner valt tegen. (Santje was de beste vriendin van mijn moeder)

11-16 april: huisdokter voor routine-onderzoek. Hij neemt weer sterker hartkloppingen waar. Als het een jongen is noemen we hem Maarten en anders Olga.

19 april, Goede Vrijdag: ’s morgens om 8 uur buikklachten, om 9 uur vloeiingen en ruim een uur later ligt Gonnie in het ziekenhuis waar dr. Ten Brink geen leven meer waarneemt, maar dezelfde dag nog geen verdere beslissing wil nemen.

23 april: met kinine en wonderolie begint om 5 uur ’s morgens de kunstmatige opwekking. Tijdens het avondbezoekuur komen de weeën met tussenpozen van 5 min en bij weggaan om de 4 min. Zo wordt de naderende geboorte aangekondigd die volgens de dokter extra moeilijk zal zijn.

24 april 1957: 03.10 uur wordt na 20 min persweeën een levenloos jongetje geboren. Om 7 uur word ik gebeld dat Gonnie het goed maakt, want ondanks herhaald aandringen mocht ik niet komen. Het is een ontroostbare Gonnie.

26 april 1957: 10 uur begrafenis op Kranenburg. Het doek valt.

Toen ik dit voor het eerst las, waren het de meeste woorden achter elkaar die ik ooit over mijn broer had ‘gehoord’. Mijn broer was dood geboren en werd vervolgens doodgezwegen. Zo ging dat in die tijd. Pas na het overlijden van mijn vorige partner, 20 jaar geleden, leek er vooral bij mijn vader iets structureel geknakt te zijn waardoor hij bij zijn eigen verdriet kon. Voor die tijd wist ik vooral van mijn moeder ‘hoe erg’ het indertijd allemaal geweest was. Niet minder, maar ook niet veel méér.

Ze had haar eerste kind, toen dat levenloos ter wereld was gekomen, in ieder geval niet meer mogen zien, of vasthouden. Mijn vader had niet bij haar mogen komen toen ze hem het hardst nodig had. Als mijn moeder iets vertelde over die periode, dan was het vaak alleen maar dit, en hoe boos ze hierom nu nog kon worden op de nonnen van het katholieke ziekenhuis.

Als ik bovenstaande tekst van mijn vader lees, word ik met terugwerkende kracht ook nog boos. ‘Gebeld dat Gonnie het goed maakt’…

Onvoorstelbaar.

Een naam heeft mijn broer (formeel) nooit gekregen. Zelfs zijn geslacht wordt in de aangifte bij de burgerlijke stand niet genoemd: een levenloos ‘kind’. Mijn broer Maarten heeft een anoniem graf gekregen.
Dora: Zonder woorden

9 juli 2017

Dagen van na-bestaan, Harp

Dora was de zus die mijn moeder het meest na aan het hart lag. Van jongs af aan deelden zij alles met elkaar; niet zo verwonderlijk als je niet alleen de slaapkamer met elkaar deelt maar zelfs het bed. Noodzakelijk in een groot gezin (vier broers en vier zussen) waar de woonruimte schaars was. Die band met Dora bleef, ook toen mijn moeder het huis uit ging, toen beide zussen partners vonden, trouwden en toen ik op de wereld kwam.

Dora was een vanzelfsprekendheid in mijn jonge leven. Was ze er niet in levende lijve, dan wel in de verhalen van mijn moeder. Zo werd ze ook een beetje mijn moeder. Zo’n twee jaar geleden veranderde in een fractie van een seconde het leven van Dora, haar man en iedereen die haar lief had. Ze kreeg een herseninfarct, raakte halfzijdig verlamd, kon niet meer lopen, kon niet meer praten – kon zichzelf niet meer redden. Hoewel de therapie in eerste instantie leek aan te slaan is het nooit meer goed gekomen.

In die periode volgde ik de cursus therapeutisch harpspel, en schreef ik in het folkharpmagazine onderstaande column. Deze plaatste ik eerder ook op mijn andere weblog.

Zonder woorden

Ze zit stil in de stoel en kijkt uit het raam. De felle winterzon die af en toe achter een donkere wolk vandaan piept, kleurt haar pas gewassen, fijne grijze haar bijna engelachtig wit. Haar ogen lichten op en de scheve glimlach op haar gezicht wordt breder als ze mij ziet. Ze lijkt als twee druppels water op mijn moeder. Tot zover klopt het plaatje. Maar: ze staat niet op uit de rolstoel. Ze zegt me niet gedag. En we zijn niet bij haar thuis.

Bij Dora in het verpleeghuis

Ik ben op bezoek in het verpleeghuis waar ze verblijft sinds ze een herseninfarct kreeg. De rechterkant van haar lichaam is verlamd en haar spraakvermogen aangetast. Gezellig kletsen, zoals ik dat met haar gewend was, gaat niet meer. Ik raak haar kwijt. Als oud-journalist en wannabe-schrijfster hecht ik aan woorden als communicatiemiddel. Dat is nu eenrichtingsverkeer van mij naar haar geworden. Gesloten vragen stellen, die ze simpel met een ‘ja’ of ‘nee’ kan beantwoorden zodat ik op die manier nog via een kier haar gemoedstoestand kan proberen te peilen.

Het voelt daarom ineens vreemd hoe theorie en praktijk van lang geleden en recent hier en nu bij elkaar lijken te komen. De interviewtechnieken zoals ik ze 35 jaar geleden aangereikt kreeg door collega’s van mijn eerste baan bij de krant, en de manier van vragen stellen en luisteren zoals ik dat nu tijdens de lessen therapeutisch harpspel beoefen en ervaar. Het heeft me verrast hoeveel aandacht er aan dit onderdeel in de cursus besteed wordt, naast de vele technische oefeningen en handreikingen voor improvisatie op de harp.

Niets is zo moeilijk als helder communiceren. Maar wat als woorden niet bruikbaar zijn? Als met elkaar praten geen optie is? ‘Leren afstemmen’ is wat mij betreft de kern van de cursus therapeutisch harpspel. En dan heb ik het nog niet eens over het vinden van iemands grondtoon waar je met je muziek bij aan kunt sluiten. Of het aanpassen van muziek in modes of kerktoonladders op degene voor wie je – helend – wil spelen.

Afstemmen via woorden is, in de meeste gevallen en in ieder geval voor mij, het makkelijkst en meest voor de hand liggend. Open vragen stellen om erachter te komen hoe de ander zich voelt. Vandaag in het verpleeghuis lukt het me niet en een lichte paniek maakt zich van mij meester.

Ik praat over koetjes en kalfjes en doe mijn uiterste best uit het gebrabbel van mijn tante – de zus die mijn moeder het meest nabij stond – woorden te vissen die ik versta. Ik wil zo graag begrijpen wat ze zegt; wat ze wíl zeggen… maar ik snap er geen snars van. Uiteindelijk probeer ik mijn verbeten strijd om haar woorden aan te kunnen voelen, los te laten en reageer op haar volzinnen met een: ‘Sorry, ik kan je niet volgen’. Ze glimlacht en haalt haar schouders op.

Door die kleine beweging en subtiele mimiek gaan mijn gedachten terug naar de les van afgelopen zaterdag: we oefenden tijdens de cursus voor het eerst het afstemmen op en met elkaar en improviseren voor elkaar. Woorden waren bij die oefening eigenlijk al niet nodig om te weten of te zien hoe de ander zich voelde. Bovendien: slechts 7 procent van de effectiviteit van communicatie wordt bepaald door woorden. De toon waarop iets gezegd wordt draagt voor 38 procent bij aan de boodschap en maar liefst 55 procent komt over via lichaamstaal.

Ik laat de woorden los. Probeer me open te stellen en af te stemmen op de lichaamstaal van mijn tante en de klank van wat ze zegt. Het vergt oefening. Het lukt niet meteen. Maar aan het eind van de middag heeft mijn frustratie over het niet kunnen volgen van mijn tante en de angst om haar kwijt te raken plaatsgemaakt voor een goed gevoel. In haar bewegingen met links, gezichtsuitdrukking en toon is mijn tante nog gewoon dezelfde. Ik heb even moeten ‘fine-tunen’, maar ik heb haar golflengte weer gevonden.

De volgende keer neem ik de harp mee.

… en die nam ik mee, de volgende keer. Bij Dora aan bed